काठमाडौं, भदौ २४, २०८१
नेपालको बैंकिङ प्रणालीमा हाल सवा ६ खर्ब रुपैयाँभन्दा बढी तरलता थुप्रिएको छ, जसले गर्दा आगामी दिनमा ब्याजदर अझै घट्न सक्ने संकेत देखिएको छ। दशैं-तिहारजस्ता चाडपर्वको समयलाई व्यवसायिक दृष्टिले महत्वपूर्ण मानिए पनि, यस वर्ष बैंकिङ प्रणालीमा अपेक्षाकृत ऋण प्रवाह हुन नसकेको बैकिङ क्षेत्रका अधिकारीहरुले बताएका छन्।
आयातमा गिरावट, व्यापारमा उत्साहको कमी
नेपाल राष्ट्र बैंकका पछिल्ला तथ्यांक अनुसार, यस वर्ष साउनमा आयात ०.६७ प्रतिशतले घटेको छ। व्यवसायीहरूका अनुसार यो समय वर्षभरिका ४० प्रतिशत व्यापार हुने मुख्य सिजन हो, तर चाडपर्वको व्यापारले अपेक्षाकृत उत्साह ल्याउन सकेको छैन। बैंकहरुले आयातका लागि ऋण प्रवाह बढ्ने अपेक्षा गरे पनि माग त्यति बलियो देखिएको छैन।
एभरेष्ट बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत तथा नेपाल बैंकर्स संघका कार्यकारी सदस्य सुदेश खालिङले पनि ऋणको मागमा उल्लेखनीय वृद्धि नभएको बताएका छन्। उनले भने, “नाडा अटो शोका लागि बुकिङ भएका गाडीहरूको आयातका लागि मात्र प्रतितपत्र खोलिएको छ, अन्य क्षेत्रमा भने ऋणको माग कम छ।” खालिङले यस अवस्थालाई दृष्टिगत गर्दै निक्षेपको ब्याजदर अझै घट्ने सम्भावना रहेको संकेत दिए।
बैंकिङ प्रणालीमा थप तरलता
नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्यांक अनुसार, हाल बैंकिङ प्रणालीमा कुल निक्षेप ६४ खर्ब ६९ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ। बैंकहरुले निक्षेपको ९० प्रतिशतसम्म कर्जा लगानी गर्न पाउने भए पनि हालसम्म कर्जा लगानी ५१ खर्ब ९९ अर्ब रुपैयाँ मात्र रहेको छ। यसको अर्थ बैंकिङ प्रणालीमा अझै ६ खर्ब २३ अर्ब रुपैयाँ ऋण योग्य रकम बाँकी छ।
हालसम्म बैंकहरुले औसतमा ७८.९८ प्रतिशत मात्र कर्जा लगानी गरेको देखिन्छ। यसको मुख्य कारण ऋणको माग अपेक्षाकृत कम हुनु र व्यवसायीक गतिविधिहरूमा अपेक्षाकृत कमी हुनु हो।
ब्याजदर घट्दै, निक्षेप कम गर्न प्रयास
बैंकहरुले निक्षेपको चाप व्यवस्थापन गर्न ब्याजदर घटाउने रणनीति लिएका छन्। अहिले निक्षेपको ब्याजदर ऐतिहासिक रुपमा न्यून भएको छ। साधारण निक्षेपमा ब्याजदर ३ प्रतिशतसम्म झरेको छ भने मुद्दती निक्षेपमा ६.५३ प्रतिशतको औसत ब्याजदर पाइन्छ।
बैंकिङ विशेषज्ञ भुवन दाहालका अनुसार, नयाँ सरकार गठनसँगै बैंकिङ क्षेत्र सुधारका लागि सकारात्मक संकेत देखिएका छन्। राष्ट्र बैंकले पनि काउन्टर साइक्लिकल बफर कायम गर्न नपर्ने सहुलियत दिएको छ, जसले बैंकहरुको पूँजीकोषमा राहत पुर्याउनेछ।
राष्ट्र बैंकको हस्तक्षेप
बैंकहरुको अधिक तरलता व्यवस्थापन गर्न राष्ट्र बैंकले ‘स्थायी निक्षेप सुविधा’ (एसडीएफ) मार्फत हालसम्म ५६ खर्ब ७५ अर्ब रुपैयाँ उठाइसकेको छ। यसका साथै, राष्ट्र बैंकले २१ दिने निक्षेप संकलनको माध्यमबाट चालु आर्थिक वर्षको पहिलो दुई महिनामा मात्र ३ खर्ब ९० अर्ब ६० करोड रुपैयाँ उठाइसकेको छ। तर, बैंकिङ क्षेत्रमा तत्काल तरलताको समस्या समाधान हुने संकेत भने देखिएको छैन।
व्यापार व्यवसायमा मन्दीको प्रभाव
नेपाल चेम्बर अफ कमर्शका अध्यक्ष कमलेश अग्रवालका अनुसार, चाडपर्वको समयमा व्यापार व्यवसायले गति लिनुपर्ने भए पनि यस वर्ष आर्थिक मन्दीको प्रभाव कायम रहेको छ। आयातको गिरावट, ऋणको कम माग, र ब्याजदर घटाउने प्रवृत्तिले आगामी केही महिनासम्म बैंकिङ क्षेत्रमा चुनौती यथावत् रहने अनुमान गरिएको छ।
ब्याजदर घट्नेसँगै, निक्षेपकर्ताहरुले आफ्नो पैसा अन्यत्र लगानी गर्ने सम्भावना बढेको छ। बैंकहरुलाई तरलताको चुनौती कायम रहन सक्ने भएकाले, यथास्थितिमा थप सुधारका लागि अर्थतन्त्रलाई गतिशील बनाउन दीर्घकालीन उपायको आवश्यकता रहेको जानकारहरुको भनाइ छ।